Παχυσαρκία: Η χρόνια νόσος που επιβαρύνει την υγεία μας

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας στις 4 Μαρτίου, μια μέρα υπενθύμισης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης και συμπεριφοράς απέναντι σε μια νόσο που ταλανίζει εκατομμύρια ανθρώπους, θα επικεντρωθούμε στο θέμα της παχυσαρκίας.

Η παχυσαρκία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), ορίζεται ως η μη φυσιολογική ή η υπερβολική συσσώρευση λίπους που μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου. Επιπλέον, έχει περιγραφεί και ως επιδημία του 21^ου αιώνα, εξαιτίας του επιπολασμού της, που ανέρχεται στα 800 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως.

Ως δείκτης αξιολόγησης του βάρους χρησιμοποιείται, παγκοσμίως, ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) που κατατάσσει το σωματικό βάρος, ανάλογα με την τιμή του, σε λιποβαρές, φυσιολογικό, υπέρβαρο και παχύσαρκο και παρέχει τη δυνατότητα αξιολόγησης και των κινδύνων υγείας που εγκυμονεί η αύξησή του. Ο ΔΜΣ υπολογίζεται από το πηλίκο του βάρους, προς το τετράγωνο του ύψους.

ΔΜΣ= Βάρος σώματος/ύψος² και εκφράζεται σε κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο (kg/m²)

Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε την κατάταξη των ενηλίκων ατόμων σε κατηγορίες βάρους, σύμφωνα με το ΔΜΣ

Πολλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην παχυσαρκία όπως, γενετικοί, ενδοκρινικοί, περιγεννητικοί, ψυχολογικοί και δημογραφικοί παράγοντες, οι διατροφικές συνήθειες, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, η καθιστική συμπεριφορά και η φαρμακευτική αγωγή.

Οι επιπτώσεις της παχυσαρκίας είναι πολλές, τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο, επηρεάζοντας ποικιλοτρόπως την ποιότητα ζωής των ατόμων που την υφίστανται. Αυτές είναι:

• Μεταβολικό Σύνδρομο με εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης, υπερλιπιδαιμίας, δυσανοχή στη γλυκόζη και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.  
• Προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα (υποαερισμός, υπνική άπνοια, άσθμα).
• Προβλήματα στο καρδιαγγειακό σύστημα (έμφραγμα μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή ανεπάρκεια).
• Ψυχοκοινωνικά προβλήματα (μειωμένη αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, επιθετικότητα, χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών).
• Εμφάνιση καρκίνου, οστεοαρθρίτιδας, χρόνιου πόνου στην πλάτη, πρόωρο θάνατο.
• Σοβαρό παράγοντα επιπλοκών και θνητότητας εξαιτίας της νόσου Covid-19.

Αναγνωρίζοντας, λοιπόν, την πολυπλοκότητα της παχυσαρκίας, επιβάλλεται μια συστηματική, ολοκληρωμένη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση για την αντιμετώπιση αυτής της νόσου, από την πρόληψη έως τη θεραπεία. Κρίνεται αναγκαία η διεπιστημονική διαχείριση του βάρους, που να υποστηρίζεται από γιατρούς, ψυχολόγους, διαιτολόγους-διατροφολόγους και ειδικούς φυσικής αγωγής. Επιπλέον, τα ΜΜΕ μπορούν να αλληλεπιδράσουν καταλυτικά στην ενημέρωση και στην εκπαίδευση των πολιτών, με την παρουσίαση της παχυσαρκίας ως χρόνιας νόσου, έτσι ώστε να συμβάλλουν στην εξάλειψη του στίγματος και να  ενθαρρύνουν τα παχύσαρκα άτομα να αναγνωρίσουν την κατάστασή τους και να αναζητήσουν συμβουλές από επαγγελματίες υγείας. Επιπρόσθετα, κρίνεται αναγκαία η ύπαρξη ενημερωτικών εκπομπών γύρω από την άσκηση και την  ισορροπημένη διατροφή, η προβολή υγιών καταναλωτικών προτύπων και η προώθηση της επαφής των ανθρώπων με τη φύση ως μέσο ψυχαγωγίας και ευεξίας.

Τέλος, είναι υψίστης σημασίας η πρόληψη και ο συστηματικός έλεγχος του βάρους των ατόμων, κάθε ηλικίας, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Είναι σημαντικό να παρέχεται εκπαίδευση για την υγιεινή διατροφή και τη συστηματική άσκηση, με απώτερο σκοπό την επιδίωξη ενός υγιούς σωματικού βάρους.

Συστάσεις του Εθνικού Διατροφικού Οδηγού για ενήλικες

Σύμφωνα με τον Εθνικό Διατροφικό Οδηγό για ενήλικες συστήνεται σε καθημερινή βάση, ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης, κατανάλωση 3 μερίδων γάλακτος με χαμηλά λιπαρά και μέτρια κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου, περιορισμός της κατανάλωσης ζάχαρης, αλατιού και αποφυγή του επεξεργασμένου κρέατος. Προτείνεται η κατανάλωση ψαριού 2-3 φορές/εβδομάδα, λευκού κρέατος 2 φορές/εβδομάδα και κόκκινου κρέατος 1 φορά/εβδομάδα, τουλάχιστον 1 φορά/εβδομάδα όσπρια και γύρω στα 6 αβγά/εβδομάδα. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται στο σπιτικό φαγητό που να είναι υγιεινά μαγειρεμένο (ψημένο ή βρασμένο) αποφεύγοντας τα τηγανιτά, τα αρτοπαρασκευάσματα και τα γλυκά. Καθημερινά να γίνεται καλή ενυδάτωση με  την κατανάλωση 1,5-2 λίτρα νερού, αποφεύγοντας τα αναψυκτικά και όλα τα ροφήματα με ζάχαρη.