Απόκριες σημαίνει μασκαρέματα, ξέφρενο γλέντι, χρώματα, χορός και ανεμελιά. Είναι ο τελευταίος σταθμός πριν τη σοβαρότητα και τη πειθαρχία του Πάσχα. Το έθιμο έχει βαθιές και αρχαίες ρίζες αλλά ο σκοπός ήταν πάντα ο ίδιος. Κάθε χρόνο τέτοια εποχή καρναβαλικές εκδηλώσεις, τοπικά έθιμα και παρελάσεις ψυχαγωγούν τους συμμετέχοντες και τους παρασύρουν στο κέφι.
Οι Απόκριες ταυτίζονται με την περίοδο του Τριωδίου, μια κινητή εκκλησιαστική περίοδο δέκα εβδομάδων. Μέσα στην περίοδο αυτή περιλαμβάνονται οι Απόκριες, η Σαρακοστή και η Μεγάλη Εβδομάδα. Παρότι διαρκούν τρεις βδομάδες, το μεγάλο ξεφάντωμα είθισται να γίνεται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, μια μέρα δηλαδή πριν την Καθαρά Δευτέρα..
Με την Καθαρά Δευτέρα αρχίζει η περίοδος της Σαρακοστής, περίοδος νηστείας για σαράντα ημέρες, μέχρι δηλαδή το Πάσχα. Ημέρα ξεκούρασης και “εξαγνισμού”, σωματικού και πνευματικού, μετά τις “ακολασίες” των προηγούμενων ημερών. Απλά, οικογενειακά γεύματα με νηστίσιμα φαγητά: φασολάδα, χταποδάκι, μαυρομάτικα, καλαμαράκια, ελιές, τουρσί, γαριδομακαρονάδα και φυσικά χαλβάς με συνοδεία λαγάνας! Απαραίτητη δραστηριότητα για χώνεψη: το πέταγμα του χαρταετού!
Η λέξη “Καρναβάλι” αποτελείται από δύο λατινικές λέξεις: «Carne», δηλαδή κρέας και «Vale», δηλαδή «αντίο».
Φέτος αν και θα τηλε – καρναβαλιστούμε, μπορούμε να ταξιδέψουμε νοερά στις μεγαλύτερες καρναβαλικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και τον κόσμο.
Αποκριάτικα έθιμα σε όλη την Ελλάδα
Πέρα από τις κλασικές πόλεις του Καρναβαλιού, την Πάτρα, το Ρέθυμνο, αλλά και τη Ξάνθη, πολλές ελληνικές πόλεις γιορτάζουν τις Απόκριες με τον δικό τους τρόπο. Αποκριάτικα έθιμα με μακρά παράδοση και ιστορία που βασίζονται σε διαχρονικούς θρύλους. Διαφορετικά σε κάθε τόπο, ανάλογα την λαογραφία της υπαίθρου, διασκεδάζουν ντόπιους, προσελκύουν επισκέπτες, αλλά κρατάνε και ζωντανούς τους τοπικούς θρύλους, που περνάνε στην επόμενη γενιά:
Γαλαξίδι – Αλευρομουτζουρώματα
Σαν ψέμα φαίνεται σήμερα ο συνωστισμός που επικρατεί συνήθως τις μέρες αυτές στο Γαλαξίδι. Οι ντόπιοι χωρίζονται σε ομάδες και πετούν η μία στην άλλη αλεύρι και χρωματιστή σκόνη
Τύρναβος – Μπουρανί
Το τυρναβίτικο καρναβάλι προτείνεται μόνο αν είστε τύποι απελευθερωμένοι και λιγότερο συντηρητικοί. Γιατί το λέμε αυτό; Γιατί σύμβολό του είναι ο φαλλός. Μικρές και μεγάλες κατασκευές φαλλού πρωταγωνιστούν σε αυτό το προχωρημένο έθιμο που έχει αρχαίες ρίζες και συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία
Θήβα – Βλάχικος γάμος
Το έθιμο αυτό υπάρχει από τον 19ο αιώνα και το έφεραν Βλάχοι, όταν μετακόμισαν στην περιοχή. Ο ρόλος της νύφης σε αυτό τον γάμο παίζεται από άντρα, ενώ κυριαρχούν και εδώ οι φαλλοί, τα πικάντικα αστεία , τα πειράγματα και οι διάλογοι με βλάχικη προφορά.
Ελασσόνα – Ιπτάμενο καρναβάλι
Σε αυτό το διαφορετικό καρναβάλι που μετρά σχεδόν δύο δεκαετίες, αεραθλητές από όλη την Ελλάδα πετούν στον ουρανό της Ελασσόνας με αλεξίπτωτα πλαγιάς, φορώντας αποκριάτικα κουστούμια!
Νάουσα – Γενίτσαροι και Μπούλες
Μετά το ντύσιμο του Γενίτσαρου την Κυριακή της Αποκριάς, οι ομάδες (μπουλούκια) μαζεύονται στο Δημαρχείο, ζητώντας άδεια από τον Δήμαρχο να χορέψουν στην πόλη. Το απόγευμα γίνεται το βγάλσιμο του προσώπου (μάσκας). Η μάσκα του Γενίτσαρου στολίζει πολλά μπαλκόνια της περίοδο της Αποκριάς στην Νάουσα.
Άμφισσα – Τα στοιχειά της Χάρμαινας
Σε μια πιο σκοτεινή παράδοση μας μεταφέρει η Άμφισσα. Η πόλη βρίθει από θρύλους για στοιχειά, ψυχές που δεν έχουν βρει γαλήνη και περιφέρονται στη Γη. Ένα τέτοιο στοιχειό είναι ο Κωνσταντής, ο πρωταγωνιστής ενός σκοτεινού παραμυθιού, ο οποίος, όταν η αγαπημένη του σκοτώθηκε στη Χάρμαινα, αυτοκτόνησε και κατόπιν έγινε στοιχειό που τριγυρνάει στην περιοχή. Το παραμύθι αυτό υπήρξε αφορμή για τη “νύχτα των στοιχειών” που πραγματοποιείται κάθε χρόνο αυτές τις μέρες. Άντρες ντυμένοι παγανιστικά, νεράιδες, ξωτικά, φανταστικά πλάσματα και μασκοφόροι παλεύουν μεταξύ τους γεμίζοντας την πόλη τραγούδια και αφηγήσεις λαογραφικού χαρακτήρα.
Δίστομο – Κουδουναραίοι
Θορυβώδης η αποκριά στο Δίστομο που θέλει τους ανθρώπους να περιφέρονται ντυμένοι με προβιές ζώων και ζωσμένοι με μεγάλες κουδούνες. Πιπεράτα δρώμενα, τραγούδι, χορός και άφθονο ποτό πρωταγωνιστούν και σε αυτή την εκδήλωση.
Μεθώνη – Ο γάμος του Κουτρούλη
Ο καρναβαλίστικος γάμος του Κουτρούλη κρατάει από τον 14ο αιώνα. Περιλαμβάνει το “προγαμιαίο γλέντι” αλλά και την “παρουσίαση προικιών”. Ύστερα το ζευγάρι των νεόνυμφων, που αποτελείται από δύο άντρες, παντρεύεται στην πλατεία και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.
Κοζάνη – Αερόστατα
Στην Κοζάνη δεν πετάνε χαρταετό! Τη θέση του χαρταετού έχουν μικρά αυτοσχέδια αερόστατα που σχεδιάζουν οι ίδιοι οι κάτοικοι!
Αποκριάτικα έθιμα στον κόσμο:
Μακρύς παραμένει ο κατάλογος των καρναβαλίστικων εκδηλώσεων σε όλη τη γη:
Βραζιλία – Ρίο Ντε Τζανέιρο
Samba, salsa και λαμπερά κοστούμια, καλλίγραμμες βραζιλιάνες. Η ιστορία της παρέλασης στην οποία συμμετέχουν εκατοντάδες χορευτές ξεκινάει το 1928. Υπολογίζεται πως κάθε χρόνο 300.000 άτομα ταξιδεύουν στη Βραζιλία για να παρακολουθήσουν το πιο φαντασμαγορικό καρναβάλι του κόσμου!
Κεμπέκ – Καναδάς
Στην άλλη άκρη της ηπείρου, η ενδυμασία του καρναβαλιού είναι άκρως χειμερινή! Οι θερμοκρασίες που επικρατούν εκείνη την περίοδο του έτους στον Καναδά είναι ιδιαίτερα χαμηλές και δεν θυμίζουν σε τίποτα το ελληνικό καρναβάλι. Το χιόνι σκεπάζει σχεδόν τα πάντα και οι καρναβαλιστές υποδέχονται τον “Mπονόμ Καρναβάλ”, τον χιονάνθρωπο του καρναβαλιού, ενώ οι καρναβαλικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν αγώνες ταχύτητας με έλκηθρα, έκθεση γλυπτών στον πάγο και βουτιές σε παγωμένες λίμνες!
Βενετία – Ιταλία
Παραδοσιακός αέρας στο καρναβάλι της Βενετίας: Δόγηδες, αρλεκίνοι, σάτυροι, κοντεσίνες, μαρκήσιοι, καζανόβες ντυμένοι με τα παραδοσιακά βενετσιάνικα κοστούμια μετατρέπουν την Ιταλία σε ένα απέραντο σκηνικό θεάτρου!
Νίκαια – Γαλλία
Οι παρελάσεις του καρναβαλιού κρατούν από το 1876. Στη “Λεωφόρο των Αγγέλων” παρελαύνουν άρματα με λουλούδια και η πόλη γεμίζει χρώματα, ρυθμό και κέφι.
Κολωνία – Γερμανία
Το καρναβάλι της Κολωνίας είναι από τα πιο παράξενα της Ευρώπης, αφού γίνεται…τον Νοέμβριο! Κάθε χρόνο 11/11 ξεκινά πρώιμα η καρναβαλική περίοδος με αποκορύφωμα τη μεγάλη παρέλαση της Καθαρά Δευτέρας.
Μπαρρανκίγια – Κολομβία
Το καρναβάλι της Μπαρρανκίγια έχει παράδοση από τον 19ο αιώνα. Το 2003 η Unesco το ανακήρυξε ως ένα από τα αριστουργήματα της Προφορικής και Άυλης Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.
Νέα Ορλεάνη – ΗΠΑ
Το καρναβάλι στη Νέα Ορλεάνη περιλαμβάνει μεταμφιέσεις, παρελάσεις, χορό και, όπως είναι φυσικό, πολύ τζαζ με μπάντες να παίζουν πνευστά. Ενδιαφέρον είναι, ότι αποκορύφωμα των εορτασμών είναι η “Αμαρτωλή Τρίτη” ( Mardi Gras), η τελευταία Τρίτη πριν από τη νηστεία της Σαρακοστής, όπου όλοι τρώνε κρέας. Στην άλλη άκρη του ωκεανού, κάτι αντίστοιχο με τη δική μας Τσικνοπέμπτη.
Εσείς γνωρίζετε άλλα αξιοσημείωτα έθιμα Αποκριών και καρναβαλιστικές εκδηλώσεις;
Mε πληροφορίες από: iefimerida.gr, arttravel.gr, trip–travel.gr
Πηγές φωτογραφιών: kathimerini.gr, mixanitouxronou.gr, viotiki-ora.gr, terrabook.com, cityofxanthi.gr, patrasevents.gr
Πριν φύγετε ρίξτε μια ματιά
Είμαι η Φωτεινή Βλαχόγιαννη και μένω στην Αθήνα. Είμαι απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας & Αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ και κάνω μεταπτυχιακό στον Ψηφιακό Πολιτισμό στο ΠΑΠΕΙ. Αγαπώ τα ταξίδια και να παίρνω φωτογραφίες από τα μέρη που επισκέπτομαι, τα ζώα, το θέατρο, τα βιβλία, τον κινηματογράφο και τη συγγραφή.