Η κουλτούρα της ακύρωσης (ή Cancel Culture) είναι μια σύγχρονη μορφή εξοστρακισμού στην οποία κάποιος απομακρύνεται από κοινωνικούς ή επαγγελματικούς κύκλους, είτε στον χώρο του διαδικτύου και τα Social Media είτε στον πραγματικό κόσμο – μερικές φορές και από τα δυο – επειδή αισθάνεται ότι “ακυρώνεται” για τις απόψεις του.
Ο όρος Cancel Culture, που θα το μεταφράσουμε ελεύθερα κουλτούρα της ακύρωσης, ήταν η φράση της περσινής χρονιάς στο λεξικό Macquarie. Παρόμοιος όρος είναι και το online shaming.
Η Merriam-Webster ορίζει την ακύρωση ως “το να σταματήσει να παρέχεται υποστήριξη σε κάποιο άτομο”. Το Dictionary, το πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα ορίζοντας το ως “απόσυρση υποστήριξης για δημόσια πρόσωπα και εταιρείες αφού έκαναν ή είπαν κάτι που θεωρείται απαράδεκτο ή προσβλητικό”. Αν το εντάξουμε στον χώρο του πολιτισμού μπορούμε να αντλήσουμε παραδείγματα από σημαίνοντα πρόσωπα που μποϊκοτάρονται λόγω κάποιας αμφιλεγόμενης δήλωσής τους.
Σύμφωνα με τον Keith Hampton, καθηγητή μέσων μαζικής ενημέρωσης στο Michigan State University, η πρακτική αυτή έχει συμβάλλει στην πόλωση της αμερικανικής κοινωνίας, από εκεί που προέκυψε και ο όρος, αλλά δεν οδηγεί σε αλλαγές απόψεων.
Η επικράτηση της κουλτούρας της ακύρωσης κάνει τις περιθωριοποιημένες ομάδες να αισθάνονται “ακόμη πιο διστακτικές να μιλήσουν για αυτό που πιστεύουν ότι είναι σωστό”. Σύμφωνα με τη Lisa Nakamura, καθηγήτρια μελετών του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, η ακύρωση κάποιου είναι μια μορφή «κουλτούρας μποϊκοτάζ» και η ακύρωση βασίζεται στην άποψη ότι οι άνθρωποι έχουν περιορισμένη δύναμη μπροστά σε αυτό που τους παρουσιάζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αισθάνονται το αίσθημα της λογοκρισίας πολύ πιο έντονα.
Ας πάρουμε ένα πρόσφατο παράδειγμα πόλωσης και κουλτούρας ακύρωσης. Όσον αφορά τα εμβόλια για τον κορωνοϊό νοείται αποκκλίνουσα η άποψη που δημιουργεί αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα του. Μπορεί κάποιος να εμπιστεύεται την επιστήμη και ταυτόχρονα να έχει αμφιβολίες για την ταχύτητα που το εμβόλιο κυκλοφόρησε, κάτι που μπορεί να επηρεάζει την άποψη του στο κατά πόσο είναι ή όχι αποτελεσματικό. Βλέπουμε ότι αυτό δημιουργεί και πολιτικές αντιπαραθέσεις ενώ οι γνώμες ακόμη και των αρχηγών κρατών διϊστανται. Φανταστείτε ένα τέτοιο κείμενο στο προφίλ ενός χρήστη του facebook πόσα πολλά σχόλια και αντιδράσεις μπορεί να συγκέντρωνε. Οι μεν θα υποστήριζαν φανατικά το εμβόλιο, οι δε θα έλεγαν ότι είναι όλα συνωμοσίες. Εσύ δεν ταυτίζεσαι με καμία από τις δυο ακραίες απόψεις. Άρα μήπως να μην μπεις καν στη διαδικασία να ανοίξεις μια συζήτηση μαζί τους; Θα οδηγήσει κάπου; Αυτό αποτελεί μια μορφή κουλτούρας ακύρωσης. Ίσως να μην μπεις ποτέ στη διαδικασία να εκφράσεις μια τέτοια άποψη για να μην μπεις στο στόχαστρο των δυο αυτών ομάδων. Νιώθεις ότι θα λογοκριθείς. Το ίδιο ίσως θα ένιωθες και σε μια δια ζώσης συζήτηση για το θέμα αυτό.
Σε εκπαιδευτικό επίπεδο, μερικοί μαθητές φοβούνται να εκφράσουν μη δημοφιλείς ιδέες επειδή φοβούνται ότι θα διασυρθούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μπορεί να επηρεάσει και τον τρόπο που κάνουν ερωτήσεις στον καθηγητή τους.
Βιώνουμε την ακύρωση σε πολλούς τομείς στη ζωή μας. Κάνουμε επιλογές που μας παρέχουν ασφάλεια καταπιέζοντας πολλές φορές τις ιδέες μας. Ποια είναι η λύση σε αυτό το πρόβλημα; Οι ειδική θα πουν το να αναζητήσουμε κοινά σημεία και να δημιουργήσουμε γέφυρες μεταξύ των υγιών απόψεων προκειμένου να μη νιώθει κανείς άσχημα για όσα πιστεύει.
Στην Ελλάδα ο όρος αυτός δεν έχει ακόμη ερευνηθεί ενδελεχώς και ελπίζουμε το επόμενο διάστημα να δούμε επιστήμονες να φέρνουν στον δημόσιο διάλογο ένα τόσο σοβαρό θέμα όπως αυτό του αποκλεισμού των μη δημοφιλών απόψεων, ένα φαινόμενο που δημιουργεί πόλωση, που μεγαλώνει την απόσταση μεταξύ μας, που περιθωριοποιεί ακόμη περισσότερο όσους αισθάνονται περιθωριοποιημένοι.
Μερικές χρήσιμες πηγές για να μάθετε περισσότερα για το ζήτημα
- McDermott, John (November 2, 2019). “Those People We Tried to Cancel? They’re All Hanging Out Together”. The New York Times. Retrieved August 3, 2020.
- “What It Means to Get ‘Canceled'”. www.merriam-webster.com. Archived from the original on June 18, 2020. Retrieved July 4, 2020.
- “What Does Cancel Culture Mean?”. dictionary.com. Retrieved August 19, 2020.
- Sills, Sophie; Pickens, Chelsea; Beach, Karishma; Jones, Lloyd; Calder-Dawe, Octavia; Benton-Greig, Paulette; Gavey, Nicola (March 23, 2016). “Rape culture and social media: young critics and a feminist counterpublic”. Feminist Media Studies. 16 (6): 935–951. doi:10.1080/14680777.2015.1137962. S2CID 147023782.
- Munro, Ealasaid (August 23, 2013). “Feminism: A Fourth Wave?”. Political Insight. 4 (2): 22–25. doi:10.1111/2041-9066.12021. S2CID 142990260. Archived from the original on December 10, 2019. Retrieved April 29, 2020.
Πριν φύγετε ρίξτε μια ματιά
O Αλέξανδρος Παντελάκης είναι απόφοιτος του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ. Γράφει στην Εφημερίδα Μακεδονία, ασχολείται με το blogging και τον εθελοντισμό. Εργάζεται στο τμήμα marketing εταιρείας που δραστηριοποιείται στον χώρο της εκπαίδευσης και της εύρεσης εργασίας.