”Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι”: Το βιβλίο-σταθμός στη λογοτεχνική καριέρα του Όσκαρ Ουάιλντ

Ο μόνος τρόπος για να απαλλαγείς από τον πειρασμό είναι να ενδώσεις σε αυτόν.

To ”πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” ήταν ένα από τα πρώτα βιβλία κλασικής λογοτεχνίας που διάβασα ως έφηβη με παρότρυνση μιας συμμαθήτριας μου κι εκείνο, που όχι μόνο μ’ έκανε να αγαπήσω το εξωσχολικό διάβασμα, να ερωτευτώ και να μελετήσω όσο και όπως μπορώ την αγγλική/ γοτθική λογοτεχνία, αλλά με εντυπωσίασε περισσότερο από το καθένα. Στο τέλος, μ’ έκανε να αναρωτιέμαι πως θα ήταν άραγε ο κόσμος αν βλέπαμε τις αλλαγές στη ψυχή μας και το χαρακτήρα μας σ’ ένα πορτρέτο.

Θα προσπαθήσω μέσα από αυτό το άρθρο να αναλύσω το πιο αγαπημένο μου βιβλίο με όσο το δυνατό πιο κατανοητό τρόπο…

*Φιλική σημείωση: Διαβάζεται καλύτερα ακούγοντας μουσική, που ταυτίζεται κάπως με την ιστορία*

Το μυθιστόρημα ξεκινά με τον Ντόριαν Γκρέι, έναν αγαθό νεαρό, που γίνεται το μοντέλο του ταλαντούχου ζωγράφου Μπάζιλ Χόλγουορντ. Ο ίδιος γοητεύεται από την απαράμιλλη ομορφιά της νιότης του κι αποφασίζει να δημιουργήσει το πορτρέτο του. O λόρδος Χένρι Γουότον, στενός φίλος του Μπάζιλ, τον επισκέπτεται κατά τη διεργασία του πορτρέτου, επηρεάζει τον Ντόριαν με τις ανήθικες απόψεις του για τη ζωή.

Ο νεαρός αριστοκράτης γοητεύεται από τη φιλοσοφία του λόρδου Χένρι. Έτσι, κάνει μια επιπόλαιη ευχή: Nα μη γεράσει ποτέ, να μη χάσει ποτέ την ομορφιά του κι ο χρόνος να αφήνει τα σημάδια του μόνο στον πίνακα. Όσο περνάει ο καιρός, επιδίδεται σ’ ένα κολασμένο τρόπο ζωής, ενώ όσο παραμένει αιώνια νέος, το πορτρέτο που είναι κρυμμένο στη σοφίτα του, παραμορφώνεται από τον έκλυτο βίο του. Στη συνέχεια, γίνεται ολοένα και πιο παρανοϊκός και προσπαθεί απεγνωσμένα να το κρύψει από τον κόσμο, φοβούμενος ότι θα βγει στην επιφάνεια ο πραγματικός εαυτός του…

Το ”πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” γράφτηκε το 1870 και δημοσιεύτηκε στο τεύχος Ιουλίου του μηνιαίου περιοδικού ”Lippincott’s”. Ωστόσο, η αρχική έκδοση λογοκρίθηκε λόγω ”βρώμικου” περιεχομένου. Ως αποτέλεσμα, ο Ουάιλντ αναθεώρησε κι αργότερα, πρόσθεσε έναν πρόλογο και μερικά ακόμη κεφάλαια.

Η νέα έκδοση του μυθιστορήματος εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο ”Ward, Lock and Company” την επόμενη χρονιά και η δυναμική του έμελλε όχι μόνο να αποτελέσει σημαντική συμβολή στη κλασική αγγλική και γοτθική λογοτεχνία, αλλά και να οριοθετήσει τη πετυχημένη καριέρα του Όσκαρ Ουάιλντ, που είχε ως αποτέλεσμα μια σειρά σκανδάλων και την ατίμωση του.

Ας δούμε λοιπόν τους λόγους για τους οποίους δικαίως θεωρείται αριστούργημα:

• Συμβολισμοί: ”Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” είναι ένα βιβλίο πλούσιο σε συμβολισμούς, που προσθέτουν βάθος στην ιστορία και καλεί τους αναγνώστες να αναλογιστούν τις συνέπειες, που φέρουν οι επιλογές των ηρώων.

Ακολουθούν μερικοί από αυτούς:

–Το πορτρέτο: Αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ιστορίας κι αντιπροσωπεύει την ψυχική παρακμή του Ντόριαν.

–Ομορφιά: Συμβολίζει τη ρηχότητα της κοινωνίας, καθώς και την καταστροφική δύναμη που ενίοτε έχει. Η εμμονή που έχει ο νεαρός άντρας με την ομορφιά τον οδηγεί στο να δίνει προτεραιότητα μόνο στην εξωτερική εμφάνιση και στο τραγικό τέλος του.

 Η ομορφιά είναι μια μορφή μεγαλοφυΐας – και μάλιστα ανώτερη από τη μεγαλοφυΐα, γιατί δεν χρειάζεται ερμηνεία.

–Το απαγορευμένο κίτρινο βιβλίο: Όσ@ έχετε διαβάσει το μυθιστόρημα, θα θυμάστε πως ο λόρδος Χένρι δίνει στον Ντόριαν ένα κίτρινο βιβλίο, που αντικατοπτρίζει περιέχει διεφθαρμένες ιδέες, οι οποίες τροφοδοτούν ακόμη περισσότερο την επιδίωξη του για…αμαρτωλές απολαύσεις.

Τα βιβλία που ο κόσμος ονομάζει ανήθικα είναι βιβλία που δείχνουν στον κόσμο τη ντροπή του.

–Ο καθρέφτης: Η αντανάκλαση του εσωτερικού εαυτού του Ντόριαν Γκρέι. Η εξωτερική εικόνα του φαίνεται αναλλοίωτη στον καθρέφτη, επειδή το πορτρέτο είναι εκείνο που απεικονίζει την αληθινή του φύση. Αντιπροσωπεύει επίσης την αυτοκριτική και την αδυναμία του να αναλάβει τις ευθύνες του.

–Η χρήση οπίου: Η σταδιακή βύθιση του νέου στο σκοτάδι και τον εθισμό στη συγκεκριμένη ναρκωτική ουσία/η διαφυγή που αναζητά από τις ενοχές και τις τύψεις που τον καταδιώκουν.

• Χαρακτήρες: Η εξέλιξη τους είναι το σημείο στο οποίο ενισχύεται η πλοκή, δηλαδή εκτυλίσσονται σημαντικά γεγονότα.

– Η δραματική μεταμόρφωση του Ντόριαν Γκρέι: Η σταδιακή διαφθορά του είναι ένα προειδοποιητικό μήνυμα για την ανεξέλεγκτη ζωή, που επρόκειτο να ακολουθήσει.

–Η φιλοσοφία του λόρδου Χένρι: Ο Γουότον θα μπορούσε κάλλιστα να βαφτιστεί φερέφωνο των απόψεων του συγγραφέα σχετικά με την τέχνη, την ομορφιά και την ηδονή. Θεωρεί πως η αναζήτηση της ευχαρίστησης και η ικανοποίηση των επιθυμιών του ανθρώπου είναι ο μόνος αξιόλογος στόχος στη ζωή. Τα προκλητικά σχόλια του αμφισβητούν τους ηθικούς κώδικες της κοινωνίας, καθιστώντας τον έναν αινιγματικό ήρωα.

Δε λες ποτέ κάτι ηθικό, δεν κάνεις όμως και ποτέ κάτι ανήθικο. Ο κυνισμός σου δεν είναι παρά μια πόζα.

–Ο διχασμός του Μπάζιλ Χόλγουορντ: Η προσωπικότητα του εκφράζεται με τον διχασμό ανάμεσα στη τέχνη και την ηθική, καθώς καλείται να αποφασίσει αν πρέπει να αποκαλύψει τη σκοτεινή φύση του δημιουργήματός του ή να προστατεύσει τον καλό του φίλο. Τα αντικρουόμενα συναισθήματα του συνεισφέρουν στην εξέλιξη της υπόθεσης.

–O άδοξος επίλογος της Σίμπυλ Βέιν: H Σίμπυλ Βέιν είναι μια ηρωίδα με τραγικό υπόβαθρο, η οποία συχνά παρομοιάζεται με την Οφηλία. Αγαπάει αληθινά τον Ντόριαν και πιστεύει ότι είναι ο πρίγκιπας του παραμυθιού. Μετά τον επώδυνο χωρισμό τους, απελπίζεται κι αυτοκτονεί. Ο θάνατος της είναι το σημείο καμπής για τον ήρωα μας, γιατί συνειδητοποιεί το μέγεθος της αρνητικής επιρροής του στους άλλους και τις καταστροφικές επιπτώσεις των πράξεων του.

Όταν κάποιος είναι ερωτευμένος αρχίζει κοροϊδεύοντας τον εαυτό του και καταλήγει κοροϊδεύοντας τους άλλους.

• Μηνύματα: Η συγκεκριμένη ιστορία περνάει δυνατά μηνύματα που αναδύονται μέχρι σήμερα απ’τα βάθη των περασμένων αιώνων, όπως:

–Η διττή φύση της ψυχής: Ένα ηθικό δίδαγμα, το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη διαμόρφωση του κεντρικού χαρακτήρα και το φιλοσοφικό υπόβαθρο της ιστορίας. Ο Ντόριαν Γκρέι παρουσιάζεται ως ένας αρρενωπός κι αφελής κύριος, ο οποίος αργότερα θα κυλιστεί στη δίνη της ακολασίας. Εδώ ο Ουάιλντ υποδηλώνει ότι ο καθένας έχει μια άλλη πλευρά, αθέατη στα μάτια των περισσότερων ανθρώπων, που μπορεί να παρασυρθεί σε λάθος δρόμο.

Υπάρχουν αμαρτίες που η γοητεία τους έγκειται περισσότερο στο να τις θυμάσαι παρά στο να τις διαπράττεις· παράξενοι θρίαμβοι που ικανοποιούν περισσότερο την περηφάνια παρά τα πάθη, και δίνουν στο πνεύμα μια έντονη αίσθηση χαράς, πολύ μεγαλύτερη από τη χαρά που πρόσφεραν ή που θα μπορούσαν ποτέ να προσφέρουν στις αισθήσεις…

–Τέχνη και αισθητισμός: Mέσα από το πόνημα του, ο συγγραφέας εμβαθύνει στην επιρροή που ασκεί οποιαδήποτε μορφή τέχνης εκάστοτε καλλιτέχνη και τον θαυμαστή του. Μέσα από το πίνακα, αναδύεται η ικανότητα του Μπάζιλ να “εισβάλλει” στη ψυχοσύνθεση του Ντόριαν, ενώ παράλληλα αναδεικνύονται οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η διαπλοκή της τέχνης με την πραγματικότητα.

Σκοπός τής τέχνης είναι να αποκαλύπτει τον εαυτό της και να κρύβει τον καλλιτέχνη.

*Αισθητισμός (aesthetiscm): Λογοτεχνικό ρεύμα που συνδέεται με την ωραιοποίηση της τέχνης και πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στη Βρετανία.

–Η προσπάθεια χειραγώγησης του νου: Είναι προφανές ότι ο νεαρός Ντόριαν χειραγωγείται από διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένου του λόρδου Χένρι. Μέσα από τη πειστική ρητορική και τη κυνική κοσμοθεωρία του, δηλητηριάζει το μυαλό του νέου φίλου του και τον παροτρύνει να ενδώσει σε ανήθικες απολαύσεις. Η αρνητική επιρροή του παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοσμοθεωρίας του νεαρού αριστοκράτη και στις οδυνηρές επιλογές του.

Το σώμα αμαρτάνει μια φορά και ξεμπερδεύει, γιατί η πράξη είναι ένας τρόπος εξαγνισμού. Δε μένει τίποτ᾿ άλλο παρά η ανάμνηση μιας απόλαυσης ή η πολυτέλεια τής μεταμέλειας…Κάποιος είπε ότι τα πιο σημαντικά γεγονότα του κόσμου συντελούνται μέσα στο μυαλό. Στο μυαλό λοιπόν, και μόνο σ᾿ αυτό, γίνονται και οι μεγαλύτερες αμαρτίες τού κόσμου. Εσείς, κύριε Γκρέι, εσείς ο ίδιος, με την τριανταφυλλένια σας νιότη και τη λευκορόδινη εφηβεία σας, έχετε πάθη που σάς κάνουν να φοβάστε, σκέψεις που σάς γεμίζουν με τρόμο, ονειροπολήσεις κι όνειρα που η ανάμνησή τους και μόνο θα ᾿κανε τα μάγουλά σας να κοκκινίσουν από ντροπή…

–Λύτρωση και μετάνοια: Το μυθιστόρημα εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη λύτρωση και κατά πόσον τα άτομα που παρεκκλίνουν από το μονοπάτι της ηθικής μπορούν να συγχωρεθούν. Η συνειδητοποίηση της βαρύτητας των πράξεων, που τέλεσε ο Ντόριαν προς το τέλος, εισάγει ένα στοιχείο μεταμέλειας.

Τα μεγάλα πάθη είναι προνόμιο των ανθρώπων που δεν έχουν τίποτα να κάνουν.

–Σεξουαλικότητα και κοινωνικά ταμπού: Ο Όσκαρ Ουάιλντ θίγει διακριτικά το ζήτημα της σεξουαλικότητας των και κοινωνικών ταμπού στο πόνημά του, καθώς ο ίδιος ήρθε αντιμέτωπος πολλές φορές με τη σκληρή στάση της κοινωνίας έναντι σε τέτοιου είδους ζητήματα. Τα κρυφά ελαττώματα του νεαρού ήρωα και η καταπίεση ορισμένων επιθυμιών διερευνώνται στο πλαίσιο των καταπιεστικών κανόνων της βικτωριανής εποχής.

–Αποξένωση: Καθώς ο Ντόριαν διαφθείρεται ολοένα και περισσότερο, βιώνει μια αυξανόμενη αίσθηση αποξένωσης λόγω της δειλείας του να αποκαλύψει το σκοτεινό εαυτό του στη κοινωνία. Το βιβλίο διερευνά τον ψυχολογικό αντίκτυπο της διπλής ζωής και τις συνέπειες της απομάκρυνσης από το κόσμο.

• Eπιρροή: Το λογοτεχνικό κομψοτέχνημα της αγγλικής λογοτεχνίας επηρεάστηκε από διάφορα φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής.

–Αισθητισμός: Ο Όσκαρ Ουάιλντ ήταν εξέχουσα μορφή του εν λόγω λογοτεχνικού ρεύματος, που απορρίπτει τη πεποίθηση ότι η τέχνη πρέπει να έχει ηθικό ή πολιτικό μήνυμα και όπως ανέφερα πιο πάνω, εξυμνούσε την ομορφιά και την ηδονή. Ο λόρδος Χένρι Γουότον ασπάζεται τις αρχές του αισθητισμού, ενθαρρύνοντας τον Ντόριαν Γκρέι να ζήσει τη ζωή ως το μεδούλι, αδιαφορώντας πλήρως για τις επιπτώσεις.

–Παρακμιακό κίνημα (Decadence): Το κίνημα της παρακμής, το οποίο άνθισε στα τέλη του 19ου αιώνα, επηρέασε τον Ουάιλντ ως προς τη μελέτη των πιο σκοτεινών πτυχών του ανθρώπου. Γι’αυτό διεισδύει στον παρακμιακό τρόπο ζωής.

–Φάουστ: Πηγή έμπνευσης του μυθιστορήματος θα μπορούσε να είναι το ομότιτλο λογοτεχνικό παιδί του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, όπου o Φάουστ συνάπτει συμφωνία με τον διάβολο με αντάλλαγμα κοσμικές απολαύσεις και άπλετη γνώση. Στην περίπτωση του Ντόριαν Γκρέι, η συμφωνία περιλαμβάνει την υπερφυσική γήρανση του πίνακα και ο ίδιος να παραμείνει αψεγάδιαστος από το πέρασμα του χρόνου.

– To έργο του Γουόλτερ Πέιτερ: Ο Γουόλτερ Πέιτερ, δοκιμιογράφος και κριτικός του 19ου αιώνα, επέδρασε σημαντικά στη διαμόρφωση της σκέψης του συγγραφέα. Το βιβλίο του με τίτλο “Αναγέννηση: Μελέτες για τη τέχνη και τη ποίηση”, προωθούσε την ιδέα να ζει κανείς τη ζωή στο έπακρο. Έτσι, ο Όσκαρ Ουάιλντ υιοθέτησε και προσάρμοσε τις ιδέες του Πέιτερ στο βιβλίο του.

–Η προσωπική ζωή του Άγγλου λογοτέχνη: Επηρέασε τα θέματα, που θίγονται και τους χαρακτήρες. Οι αγώνες του ίδιου έναντι στις κοινωνικές αντιλήψεις, η αμφιλεγόμενη προσωπικότητά του και η απαξίωση λόγω ομοφυλοφιλίας, αντανακλώνται στην αφήγηση.

• Kινηματογράφος:”Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” έχει διασκευαστεί και μεταφερθεί στο κινηματογράφο πολλές φορές, διατηρώντας ωστόσο τη κλασική γοητεία.

Συγκεντρώσαμε ορισμένες κινηματογραφικές μεταφορές και σας τις παρουσιάζουμε:

–“The picture of Dorian Gray” (1945): Mια από τις πιο γνωστές διασκευές του μυθιστορήματος του Ουάιλντ. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Άλμπερτ Λούιν και πρωταγωνιστούν οι: Τζορτζ Σάντερς ως λόρδος Χένρι Γουότον, Χερντ Χάτφιλντ ως Ντόριαν Γκρέι και η Άντζελα Λάνσμπερι.

–”Τhe secret of Dorian Gray” (1970): Μια σύγχρονη για την εποχή της εκδοχή του Mάσσιμο Νταλαμάνο με πρωταγωνιστή τον Χέλμουτ Μπέργκερ στον ομώνυμο ρόλο.

–”The picture of Dorian Gray” (2004): Μοντέρνο retelling του Nτέιβιντ Ρόουζενμπομ με τους Τζος Ντουμέλ (ο οποίος έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο), Μπρέιντεν Γο και Ολίβια Χάσει.

–”Dorian Gray” (2009): Η πιο πρόσφατη ταινία, η οποία . Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντάμε τους Μπεν Μπαρνς, Κόλιν Φέρθ, Mπεν Τσάπλιν και Ρεμπέκα Χολ και τον Όλιβερ Πάρκερ στη καρέκλα του σκηνοθέτη.

Διεφθαρμένο κι ακόλαστο ή βαθυστόχαστο λογοτεχνικό αριστούργημα με μεστό αφηγηματικό λόγο και πρόδηλη κυριαρχία του ναρκισσισμού επί της λογικής; Ένα πράγμα είναι μόνο σίγουρο. Κάθε βιβλίο λέει μια ιστορία, που είτε θα μας εντυπωσιάσει, είτε θα μας προβληματίσει. Το “πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” συνδυάζει αρμονικά και τα δύο προηγούμενα στοιχεία και γι’ αυτό αξίζει να διαβαστεί και να διδαχθεί.

Tίτλος βιβλίου: Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι

Συγγραφέας: Όσκαρ Ουάιλντ

Μετάφραση: Νίκος Κουμπιάς, Τάσος Καφαντάρης

Εκδόσεις: ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΙ

Έτος έκδοσης: 2011

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, Μίνωας και Μεταίχμιο.

Λίγα λόγια για το συγγραφέα…

Ο Όσκαρ Ουάιλντ γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1854 στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας. Είναι περισσότερο γνωστός για τη πνευματώδη γραφή του, την έντονη προσωπικότητα του και την ιδιαίτερα σημαντική συμβολή του στο κίνημα του αισθητισμού.

Φοίτησε στο Trinity College του Δουβλίνου κι αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στο Magdalen College της Οξφόρδης. Η καριέρα του απογειώθηκε τη δεκαετία του 1890, όταν έγραψε αρκετά επιτυχημένα θεατρικά έργα, μεταξύ των οποίων τα σημαντικά “Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός”, “H βεντάλια της λαίδης Γουίντερμιρ” και “Ένας ιδανικός σύζυγός”.

Το 1895, ενεπλάκη σε μια σκανδαλώδη δίκη όπου κατηγορήθηκε για ομοφυλοφιλία και σοδομισμό και καταδικάστηκε σε δύο χρόνια αναγκαστικής εργασίας στη φυλακή.

Μετά την αποφυλάκισή του, έζησε στη Γαλλία με το όνομα Σεμπάστιαν Μέλμοθ. Το ποίημα με τίτλο ” Η μπαλάντα της φυλακής του Ρήτινγκ” γράφτηκε στην αυτοεξορία του στις 19 Μαΐου 1897 κι αναφέρεται στην ζωή του μέσα στη φυλακή. Η υγεία του επιδεινώθηκε και πέθανε από μηνιγγίτιδα στις 30 Νοεμβρίου 1900 σε ηλικία 46 ετών.

*Το άρθρο ήταν αφιερωμένο: Στη Κατερίνα, που μου δάνεισε αυτό το σπουδαίο βιβλίο κατά τα μαθητικά μας χρόνια. Στη Μαρία, που είναι φανατική θαυμάστρια του λογοτεχνικού έργου του Ουάιλντ. Στην Αλίνα, που το λατρεύει εξίσου το ίδιο με μένα και στις καθηγήτριες αγγλικών μου, που μ’ έκαναν να αγαπήσω την αγγλική γλώσσα από μικρή ηλικία και πίστευαν πάντα σε μένα...

Πηγές φωτογραφιών: Baltimore Fishbowl | Dominic Winter Auctions | The science survey | Δεβελιάδη Άρτεμις | Britannica| Pinterest | 1890’s writers| Weebly| The New York times| ΜUBI| IMDB| Screenmusings

Eξώφυλλο: The Odd Apple